Covid-19-vaccins: ethische, juridische en praktische overwegingen

1. De pandemie van Covid-19, een infectieziekte veroorzaakt door het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2, bracht in 2020 veel leed met zich mee. In december 2020 waren er wereldwijd meer dan 65 miljoen gevallen geregistreerd en waren er meer dan 1,5 miljoen levens verloren gegaan. De ziektelast van de pandemie zelf, evenals de volksgezondheidsmaatregelen die nodig zijn om deze te bestrijden, hebben de wereldeconomie verwoest, reeds bestaande breuklijnen en ongelijkheden blootgelegd (ook in de toegang tot gezondheidszorg) en werkloosheid, economische achteruitgang en armoede veroorzaakt.

2. Een snelle wereldwijde inzet van veilige en efficiënte vaccins tegen Covid-19 zal essentieel zijn om de pandemie in te dammen, gezondheidszorgstelsels te beschermen, levens te redden en de wereldeconomieën te helpen herstellen. Hoewel niet-farmaceutische interventies zoals fysieke afstand, het gebruik van mondkapjes, frequent handen wassen, evenals shutdowns en lockdowns, hebben bijgedragen aan het vertragen van de verspreiding van het virus, stijgen de infectiecijfers nu weer over het grootste deel van de wereld. Veel lidstaten van de Raad van Europa ervaren een tweede golf die erger is dan de eerste, terwijl hun bevolking steeds meer “pandemiemoeheid” ervaart en zich gedemotiveerd voelt over het volgen van aanbevolen gedrag om zichzelf en anderen tegen het virus te beschermen.

3. Zelfs snel ingezette, veilige en effectieve vaccins zijn echter geen onmiddellijk wondermiddel. Na de feestdagen eind 2020 en begin 2021, met zijn traditionele binnenbijeenkomsten, zullen de besmettingscijfers in de meeste lidstaten waarschijnlijk zeer hoog zijn. Bovendien is er zojuist door Franse artsen een verband wetenschappelijk vastgesteld tussen buitentemperaturen en de incidentie van ziekten bij ziekenhuisopnames en sterfgevallen. Het is onwaarschijnlijk dat de vaccins voldoende zullen zijn om de infectiecijfers deze winter aanzienlijk te verlagen – vooral als rekening wordt gehouden met het feit dat de vraag op dit moment het aanbod ver overtreft. Het zal dus niet mogelijk zijn om een schijn van “normaal leven” te hervatten, zelfs niet in de beste omstandigheden, tot ten vroegste medio tot eind 2021.

4. Om de vaccins effectief te laten zijn, is de succesvolle inzet en voldoende opname ervan van cruciaal belang. De snelheid waarmee de vaccins worden ontwikkeld, kan echter een gevoel van wantrouwen veroorzaken dat moeilijk te bestrijden is. Een rechtvaardige inzet van Covid-19-vaccins is ook nodig om hun werkzaamheid te waarborgen. Als vaccins niet breed genoeg worden verspreid in een zwaar getroffen gebied van een land, worden ze niet effectief om het tij van de pandemie te keren. Bovendien kent het virus geen grenzen en is het daarom in het belang van elk land om mee te werken aan het waarborgen van wereldwijde gelijkheid in toegang tot Covid-19-vaccins. Vaccin-aarzeling en vaccinnationalisme hebben het vermogen om de tot nu toe verrassend snelle en succesvolle Covid-19-vaccininspanning te laten ontsporen, door het SARS-CoV-2-virus te laten muteren en zo ‘s werelds meest effectieve instrument tegen de pandemie tot nu toe af te zwakken.

5. Internationale samenwerking is dus nu meer dan ooit nodig om de ontwikkeling, productie en eerlijke en rechtvaardige verdeling van Covid-19-vaccins te versnellen. De COVAX-faciliteit is het toonaangevende initiatief voor wereldwijde toewijzing en toegang tot vaccins. Covax wordt mede geleid door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Vaccine Alliance (Gavi) en de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) en gebruikt financiering van landen die zich abonneren om het onderzoek, de ontwikkeling en de productie van een breed scala aan Covid-19-vaccins te ondersteunen en te onderhandelen over hun prijzen. Adequaat vaccinbeheer en logistiek in de toeleveringsketen, die internationale samenwerking en voorbereiding door de lidstaten vereisen, zullen ook nodig zijn om de vaccins op een veilige en billijke manier te leveren. In dit verband vestigt de Parlementaire Vergadering de aandacht op de door de WHO ontwikkelde richtsnoeren voor landen inzake de voorbereiding, uitvoering en besluitvorming op landniveau.

6. De lidstaten moeten nu al hun immunisatiestrategieën voorbereiden om doses op een ethische en billijke manier toe te wijzen, onder meer door te beslissen welke bevolkingsgroepen prioriteit moeten krijgen in de beginfase wanneer het aanbod schaars is, en hoe de vaccinatie kan worden uitgebreid naarmate de beschikbaarheid van een of meer Covid-19-vaccins verbetert. Bio-ethici en economen zijn het er grotendeels over eens dat personen ouder dan 65 jaar, mensen jonger dan 65 jaar met onderliggende gezondheidsproblemen die hen een hoger risico op ernstige ziekte en overlijden geven, gezondheidswerkers (vooral degenen die nauw samenwerken met personen die zich in risicogroepen bevinden) en mensen die in essentiële infrastructuur werken, prioriteit moeten krijgen voor vaccinatie. Kinderen, zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven, voor wie tot nu toe geen vaccin is toegelaten, mogen niet worden vergeten.

7. Wetenschappers hebben in recordtijd opmerkelijk werk verricht. Het is nu aan de regeringen om in actie te komen. De Assemblee steunt de visie van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties dat een Covid-19-vaccin een wereldwijd publiek goed moet zijn. Immunisatie moet voor iedereen, overal beschikbaar zijn. De Vergadering dringt er derhalve bij de lidstaten en de Europese Unie op aan om:

7.1 met betrekking tot de ontwikkeling van Covid-19-vaccins:

7.1.1 zorgen voor kwalitatief hoogwaardige proeven die deugdelijk zijn en op ethische wijze worden uitgevoerd in overeenstemming met de relevante bepalingen van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de waardigheid van de mens met betrekking tot de toepassing van biologie en geneeskunde: Verdrag inzake de rechten van de mens en de biogeneeskunde (ETS nr. 164, Verdrag van Oviedo) en het aanvullend protocol betreffende biomedisch onderzoek (CETS nr. 195), en die geleidelijk kinderen, zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven omvatten;

7.1.2 ervoor te zorgen dat de toezichthoudende instanties die belast zijn met de beoordeling en toelating van vaccins tegen Covid-19 onafhankelijk zijn en beschermd zijn tegen politieke druk;

7.1.3 ervoor te zorgen dat de relevante minimumnormen inzake veiligheid, werkzaamheid en kwaliteit van vaccins worden nageleefd;

7.1.4 doeltreffende systemen invoeren voor het toezicht op de vaccins en hun veiligheid na de uitrol ervan onder de algemene bevolking, ook om de langetermijneffecten ervan te monitoren;

7.1.5 onafhankelijke vaccinatiecompensatieprogramma’s opzetten om te zorgen voor compensatie voor onnodige schade als gevolg van vaccinatie;

7.1.6 bijzondere aandacht besteden aan mogelijke handel met voorkennis door farmaceutische leidinggevenden of farmaceutische bedrijven die zichzelf onnodig verrijken op kosten van de overheid, door uitvoering te geven aan de aanbevelingen in Resolutie 2071 (2015) “Volksgezondheid en de belangen van de farmaceutische industrie: hoe kan het primaat van de volksgezondheidsbelangen worden gewaarborgd?”;

7.1.7 de belemmeringen en beperkingen die voortvloeien uit octrooien en intellectuele-eigendomsrechten uit de weg te ruimen om ervoor te zorgen dat vaccins in alle landen en onder alle burgers op grote schaal worden gebruikt;

7.2 met betrekking tot de toewijzing van Covid-19-vaccins:

7.2.1 ervoor te zorgen dat het in artikel 3 van het Verdrag van Oviedo neergelegde beginsel van billijke toegang tot gezondheidszorg in de nationale plannen voor de toewijzing van vaccins wordt gewaarborgd, waarbij wordt gegarandeerd dat Covid-19-vaccins beschikbaar zijn voor de bevolking, ongeacht geslacht, ras, religie, juridische of sociaaleconomische status, draagvermogen, locatie en andere factoren die vaak bijdragen tot ongelijkheden binnen de bevolking;
7.2.2 strategieën ontwikkelen voor een rechtvaardige verdeling van Covid-19-vaccins in de lidstaten, rekening houdend met het feit dat het aanbod in eerste instantie laag zal zijn, en plannen maken voor de uitbreiding van de vaccinatieprogramma’s naarmate het aanbod toeneemt; het advies van onafhankelijke nationale, Europese en internationale bio-ethische comités en -instellingen, alsmede van de WHO, volgen bij de ontwikkeling van deze strategieën;

7.2.3 ervoor te zorgen dat personen binnen dezelfde prioritaire groepen gelijk worden behandeld, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren, zoals ouderen, mensen met onderliggende aandoeningen en gezondheidswerkers, met name degenen die nauw samenwerken met personen die tot risicogroepen behoren, en mensen die werken in essentiële infrastructuur en openbare diensten, met name in sociale diensten; openbaar vervoer, wetshandhaving en scholen, evenals degenen die in de detailhandel werken;

7.2.4 gelijke toegang tot Covid-19-vaccins tussen landen te bevorderen door internationale inspanningen te ondersteunen, zoals de Access to Covid-19 Tools (ACT) Accelerator (ACT-Accelerator) en de COVAX-faciliteit;

7.2.5 af te zien van het aanleggen van voorraden Covid-19-vaccins, omdat dit het vermogen van andere landen om vaccins voor hun bevolking aan te schaffen ondermijnt, en ervoor zorgt dat het aanleggen van voorraden niet leidt tot escalerende vaccinprijzen voor degenen die geen voorraden kunnen aanleggen; audits en due diligence uit te voeren om te zorgen voor een snelle invoering van vaccins tegen minimale kosten op basis van de behoefte en niet op basis van marktmacht;

7.2.6 ervoor te zorgen dat elk land zijn gezondheidswerkers en kwetsbare groepen kan vaccineren voordat vaccinatie wordt uitgerold naar niet-risicogroepen, en daarom overwegen vaccindoses te doneren of te accepteren dat prioriteit wordt gegeven aan landen die dit nog niet hebben kunnen doen, rekening houdend met het feit dat een eerlijke en billijke wereldwijde toewijzing van vaccindoses de meest efficiënte manier is om de pandemie te bestrijden en de daarmee gepaard gaande sociaaleconomische lasten te verminderen.

7.2.7 ervoor te zorgen dat Covid-19-vaccins waarvan de veiligheid en doeltreffendheid zijn vastgesteld, toegankelijk zijn voor iedereen die ze in de toekomst nodig heeft, door zo nodig een beroep te doen op verplichte vergunningen tegen betaling van royalty’s;

7.3 met betrekking tot het waarborgen van een hoge vaccinopname:

7.3.1 ervoor te zorgen dat de burgers worden geïnformeerd dat vaccinatie niet verplicht is en dat niemand onder politieke, sociale of andere druk staat om zich te laten vaccineren als hij dat niet wil;

7.3.2 ervoor te zorgen dat niemand wordt gediscrimineerd omdat hij niet is gevaccineerd, vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s of omdat hij niet wil worden gevaccineerd;

7.3.3 in een vroeg stadium doeltreffende maatregelen nemen om desinformatie, desinformatie en aarzeling met betrekking tot Covid-19-vaccins tegen te gaan;

7.3.4 transparante informatie te verspreiden over de veiligheid en mogelijke bijwerkingen van vaccins, samen te werken met en sociale mediaplatforms te reguleren om de verspreiding van verkeerde informatie te voorkomen;

7.3.5 de inhoud van contracten met vaccinproducenten op transparante wijze bekend te maken en deze openbaar te maken voor parlementaire en publieke controle;

7.3.6 samenwerken met niet-gouvernementele organisaties en/of andere lokale initiatieven om gemarginaliseerde groepen te bereiken;

7.3.7 samen met lokale gemeenschappen bij de ontwikkeling en uitvoering van op maat gesneden strategieën ter ondersteuning van de invoering van vaccins;

7.4 met betrekking tot Covid-19 vaccinatie voor kinderen:

7.4.1 zorgen voor een evenwicht tussen de snelle ontwikkeling van vaccinatie voor kinderen en het naar behoren aanpakken van veiligheids- en werkzaamheidsproblemen en het waarborgen van de volledige veiligheid en werkzaamheid van alle vaccins die aan kinderen ter beschikking worden gesteld, met de nadruk op het belang van het kind, overeenkomstig het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van het kind;

7.4.2 zorgen voor kwalitatief hoogwaardige proeven, met de nodige zorg voor relevante waarborgen, in overeenstemming met internationale wettelijke normen en richtsnoeren, met inbegrip van een eerlijke verdeling van de voordelen en risico’s voor de onderzochte kinderen;

7.4.3 ervoor te zorgen dat naar behoren rekening wordt gehouden met de wensen van kinderen, in overeenstemming met hun leeftijd en volwassenheid; wanneer de toestemming van een kind niet kan worden gegeven, ervoor zorgen dat de instemming in andere vormen wordt verstrekt en dat deze gebaseerd is op betrouwbare en leeftijdsgeschikte informatie;

7.4.4 het Kinderfonds van de Verenigde Naties (UNICEF) steunen bij zijn inspanningen om vaccins van fabrikanten die overeenkomsten hebben met de COVAX-faciliteit te leveren aan degenen die ze het meest nodig hebben;

7.5 met betrekking tot het waarborgen van de monitoring van de langetermijneffecten van Covid-19-vaccins en de veiligheid ervan:

7.5.1 zorgen voor internationale samenwerking voor het tijdig opsporen en ophelderen van veiligheidssignalen door middel van real-time wereldwijde gegevensuitwisseling over ongewenste voorvallen na immunisatie (AEFI’s);

7.5.2 vaccinatiecertificaten alleen gebruiken voor het beoogde doel om de werkzaamheid van het vaccin, mogelijke bijwerkingen en bijwerkingen te controleren;

7.5.3 Eventuele lacunes in de communicatie tussen lokale, regionale en internationale volksgezondheidsinstanties die AEFI-gegevens verwerken, weg te werken en tekortkomingen in bestaande netwerken voor gezondheidsgegevens weg te werken;

7.5.4 de geneesmiddelenbewaking dichter bij de gezondheidszorgstelsels brengen;

7.5.5 steun het opkomende gebied van “adversomics”-onderzoek, dat interindividuale variaties in vaccinresponsen bestudeert op basis van verschillen in aangeboren immuniteit, microbiomen en immunogenetica.

8. Onder verwijzing naar Resolutie 2337 (2020) over democratieën die met de Covid-19-pandemie worden geconfronteerd, bevestigt de Vergadering opnieuw dat parlementen, als hoeksteeninstellingen van de democratie, hun drievoudige rol van vertegenwoordiging, wetgeving en toezicht in pandemische omstandigheden moeten blijven spelen. De Assemblee roept de parlementen dan ook op om deze bevoegdheden, waar nodig, ook uit te oefenen met betrekking tot de ontwikkeling, toewijzing en distributie van Covid-19-vaccins.

BRON